Ολόκληρος ο φυσικός κόσμος μας είναι απλά και μόνο μία ψευδαίσθηση, δημιούργημα των ατελών αισθήσεών μας και του "εκπαιδευμένου" να αντιλαμβάνεται έτσι την "πραγματικότητα" εγκεφάλου μας. Ο κόσμος αυτός, όπως γίνεται αντιληπτός από τον άνθρωπο, υφίσταται σε τέσσερις ψευδαισθητικές διαστάσεις, τις τρείς του χώρου και τη τέταρτη του χρόνου, μέσω των οποίων το άπειρο και άχρονο Όλον "υλοποιείται" σε αισθητό κόσμο και το άτμητο και αδιαίρετο χωροχρονικό συνεχές της Συμπαντικής Ολότητας γίνεται η ψευδαίσθηση της υλικής ύπαρξης. Αυτό δηλαδή που οι ανθρώπινες
αισθήσεις μας, αντιλαμβάνονται ως ύλη, δεν είναι τίποτα άλλο παρά το πάντρεμα των δύο
ψευδαισθήσεων που έχουμε, του χώρου και του χρόνου. Έτσι χώρος, χρόνος και ύλη δεν είναι τίποτα διαφορετικό από ένα όνειρο, που διαρκεί όσο αυτό που
ονομάζουμε διαδρομή μιάς ζωής, με τις αισθήσεις μας να αποτελούν
τα όργανα που συντηρούν την προβολή του ονείρου μας. Αλλά η ύλη, υπακούοντας κι' αυτή στην συμπαντική νομοτέλεια της περιοδικότητας, σιγά σιγά ξεθωριάζει
σαν όλες τις ονειρικές εικόνες και μαζί της σβήνουν και οι
αισθήσεις που τις συντηρούν, με το όνειρο κάποτε να τελειώνει και εμάς να παραδινόμαστε και πάλι στην άχρονη και άπειρη αγκαλιά του ακατάλυτου και μόνου
πραγματικού Σύμπαντος. 'Οπως άλλωστε έχουν αποδείξει οι νεώτερες φυσικές επιστήμες και τα νεώτερα μαθηματικά, κυρίως μέσα από την γνωστή θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, το κύριο συστατικό της κλασικής φυσικής, η ύλη,
δεν είναι τίποτα άλλο παρά η καμπύλωση του κύριου συστατικού του κόσμου των
μαθηματικών, δηλαδή του χώρου. Και όταν μιλάμε για καμπύλωση του συμπαντικού χώρου,
που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας, εννοούμε μια κύρτωση του χώρου
προς τη διάσταση του χρόνου, με την αισθητή πλέον ύλη να
είναι ένας καμπυλωμένος τρισδιάστατος χώρος προς τη διάσταση χρόνος. Τότε, η αυξομείωση αυτής
της καμπυλότητας μιας περιοχής ενός τρισδιάστατου χώρου σηματοδοτεί τη
γέννηση, την εξέλιξη και το θάνατο μια υλικής ύπαρξης. Με ολιστικούς, άλλωστε, όρους η καμπυλότητα μιας περιοχής εκφράζει ουσιαστικά την πυκνότητα της ενέργειας, πράγμα που σημαίνει πως αντί να πούμε ότι η ύλη είναι η καμπύλωση του χώρου,
μπορούμε να πούμε ότι η ύλη είναι μια περιοχή με μεγάλη πυκνότητα
ενέργειας. Έτσι, εν τέλει, μπορούμε να κατανοήσουμε, ότι η εξέλιξη μιας υλικής ύπαρξης
εξαρτάται απλά και μόνο από τις μεταβολές της πυκνότητας της ενέργειάς της και ότι οι έννοιες ζωή και θάνατος πραγματώνονται μέσα απο την αυξομείωση αυτής της ενεργειακής πυκνότητας.
Και ενώ αυτή είναι η αλήθεια, η ψευδαίσθηση είναι τελείως διαφορετική:
Ένα ταξείδι της ζωής στον χρόνο...
600.000.000 χρόνια πριν από σήμερα. Οι πρώτες οργανωμένες δομές ζωής προχωρούν στη σκηνή του ενόργανου κόσμου. Αζωικός αιώνας.
575.000.000 χρόνια πριν: Σπόγγοι, κοράλλια, λειχήνες, μύκητες, φύκη
550.000.000 χρόνια πριν: Ασπόνδυλα. Αρχή του παλαιοζωικού αιώνα.
480.000.000 χρόνια πριν: Αραχνοειδή, εμφάνιση σπονδυλωτών
300.000.000 χρόνια πριν: Πτεριδόφυτα, Ψάρια, πρώτα Αμφίβια, Έντομα
215.000.000 χρόνια πριν. Μεγάλα πτεριδοειδή, Σπερματόφυτα, Αμφίβια, Ερπετά
190.000.000 χρόνια πριν: ανθοφόρα Φυτά, Θηλαστικά, κολοσσιαία Ερπετά, Πτηνά, τελειότατα Έντομα. Μεσοζωικός αιώνας.
55.000.000 χρόνια πριν: Ανώτερα θηλαστικά. Καινοζωικός αιώνας.
Και από τα θηλαστικά ο Πίθηκος μία μέρα μακρινή...
25 με 17.000.000 χρόνια πριν από σήμερα, εκεί κατά την
Ασία, ένιωσε την ύλη μέσα του να παίρνει φωτιά και κάτι καινούριο να
γεννιέται: Το είπανε αργότερα εγκέφαλο, μα εκείνος, ο Δρυοπίθηκος και ο Ραμαπίθηκος
δεν μπορούσε ακόμη να το ξέρει. Και τα χρόνια κυλούσαν. Πάντα στο ρυθμό
της χελώνας. Και πιο αργά ίσως… Και ο εγκέφαλος μεγάλωνε. Και
εξελισσόταν. Και μαζί άλλαζε και το υπόλοιπο σώμα και προετοιμαζόταν για
τη μεγάλη αλλαγή.
8.000.000 χρόνια πριν. Ο δρόμος μας χωρίζει οριστικά
από τους γορίλες και του χιμπατζήδες, τους πιο κοντινούς μας συγγενείς.
(Δυστυχώς τα περί Δία και θεϊκής καταγωγής μόνο στα παραμύθια στέκουν…)
Ένας από τους πρώτους αυτούς γνήσιους προγόνους μας, ο «Sahelanthropus Tchadensis»
θα μείνει για πάντα στο Τσαντ, περιμένοντας να μας σφίξει το χέρι τον
Ιούλιο του 2002 μ.Χ. Υπομονή τεράστια, γύρω στα 6,5 ή 7 εκατομμύρια
χρόνια, λένε σήμερα οι ανθρωπολόγοι.
4.000.000 χρόνια πριν από σήμερα. Ο Αυστραλοπίθηκος
ζει κάπου εκεί στη νότια και ανατολική Αφρική. Από το 1974 μ.Χ έχει και
όνομα: Είναι η περιβόητη Λούσι! Γυρνάει στο μεγάλο δάσος και τρώει
ξηρούς καρπούς και φρούτα. Και συνεχίζει να εξελίσσεται. Τίποτα πια δεν
μπορεί να σταματήσει αυτή την πορεία. Έρχεται, πλησιάζει.
2.000.000 χρόνια ακόμη. Δύο και από σήμερα. Εύκολο να
τα ιστοράς. Τεράστια υπομονή για να τα περάσεις. Οι σπόνδυλοι είναι πια
σχεδόν έτοιμοι. Η πλάτη αρχίζει να σηκώνεται. Αργά αργά… Homo Habilis,
Δεν είναι πια πίθηκος. Δεν είναι ακόμη άνθρωπος. Έχει όμως πια χέρια.
Και πιάνει τις πρώτες πέτρες και εργαλεία του τις κάνει. Γιατί τώρα
τροφή του είναι και το κρέας. Και με τα χέρια πάλι αρχίζει τον εγκέφαλο
να γυρίζει. Όπως η μανιβέλα… Όπως και σήμερα τα μωρά των ανθρώπων που με
τα χέρια τους ζητάνε να μάθουνε τον κόσμο. Όπως ο τρυφερός εραστής που
με τα ακροδάχτυλα εξερευνά το χάρτη της αγαπημένης του από ανατολή μέχρι
δύση και από βορρά μέχρι νότο. Όπως και μεις τώρα που με τα χέρια μας
προσπαθούμε να αλλάξουμε τα μυαλά… Κι όπως το χέρι εκείνο το υψωμένο,
σύμβολο αιώνιο της αφυπνισμένης συνείδησης και θέλησης που γίνεται
κάστρο άπαρτο.
1.000.000 χρόνια ακόμη. Ένα και από σήμερα. Για να ορθώσει τελείως το ανάστημά του. Homo erectus.
Πιο Homo, πιο άνθρωπος. Φτάνει πια στην Ευρώπη. 600.000 χρόνια από
σήμερα. Απλώνεται σε Ασία (Chou Kou Tien) και Αυστραλία (Java). Ντύνεται
και φτιάχνει καταφύγια. Και τη φωτιά κατακτά.
300.000 χρόνια από σήμερα. Homo praesapiens. Όλο και πλησιάζει. Φτάνει. Μπαίνει στο σπήλαιο των Πετραλώνων.
25 χρονών κορίτσι. Μια εικοσπεντάρα με 200.000 χρόνια ιστορία. Μπορεί
και να τη λέγανε Μαρία... αφού για το χατίρι της σφάζονται κι αν
σφάζονται παλικάρια, που λέει και το δημώδες άσμα. Κοιμάται εκεί και
περιμένει τον πρίγκηπα της, το Χρήστο Σαρρηγιαννίδη. Περιμένει να
ξημερώσει το 1960 μ.Χ. Να μας πει την ιστορία της. Να μας πει και τη
δική μας. Ένα κρανίο όλο κι όλο. Τίποτα πιο συμβολικό.
Και φτάνουμε στον άνθρωπο του Νεάντερταλ. 100.000 χρόνια από σήμερα. Αφρική, Ευρώπη, Ασία, Εγγύς Ανατολή. Γυρίζει και βλέπει και μαθαίνει… και εξελίσσεται. Πάντα. Και τότε και τώρα. Και ως πότε;
40.000 χρόνια από σήμερα.
Εμφανίζεται ο σύγχρονος άνθρωπος:
Ο Homo sapiens sapiens.
Φτάνει Αμερική. Φτάνει Ωκεανία. Κι εδώ στην Ευρώπη ο Cro Magnon. Και ο Bruenn.
Το είδος τώρα φτάνει στην τελειότητα. Ο καρπός του δέντρου της γνώσης
του δωρίζεται. Ο όφις και ο αιώνιος μύθος για την πρώτη απορία του
ανθρώπου.
« Ο πρώτος σπινθήρας της συνείδησης. Μια φοβερή αστραπή που την
είδε το σκοτεινό σύμπαν να το καταλάμπει, όχι πλέον με τη μορφή της
θερμικής ακτινοβολίας των γαλαξιών, αλλά μ’ ένα διανοητικό ποταμό
φωτονίων άλλης οντολογικής υφής. Η ύλη πραγματοποιεί το ανέβασμα στο
τελευταίο σκαλί, στη νόηση. Η πιο υπέροχη και η πιο ακραία μετατροπή της
ποσότητας σε ποιότητα που γνώρισε η φύση.» (Από τα Ελληνικά του Λιαντίνη, σελ. 32)
5.500 χρόνια πριν από σήμερα. Η πρώτη μεγάλη επανάσταση
του νέου όντος. Μαθαίνει να καλλιεργεί τη γη, μερώνει τα ζώα, χτίζει
πόλεις, ανακαλύπτει τον τροχό, τα μέταλλα, την αριθμητική, τη γραφή…
4.000 χρόνια από σήμερα. Ο άνθρωπος κρούει τη θύρα της
ιστορίας. Το χέρι, αυτό που πρώτο κίνησε το νου του, αρχίζει τώρα να
γράφει. Να γράφει σε γραφές που ξέρουμε να διαβάζουμε… Επινοεί τα πρώτα
αλφάβητα. Επινοεί και ιστορίες, έπη για τα κατορθώματα και μύθους για
όσα δεν ξέρει και λαχταρά να φτάσει έστω και με τη φαντασία.
2.500 χρόνια πριν… περίπου… Εκείνος ο μακρινός πίθηκος
φτάνει στην εποχή της ακμής. Στη χρυσή εποχή του. Είναι τώρα έτοιμος να
μάθει ποιος είναι. Και να αρχίζει το δικό του ρολόι να κουρδίζει. Τη
φύση κοιτάζει, τη φύση μαθαίνει και τα άστρα θέλει να βάλει να χορεύουν
στο δικό του ρυθμό. Ο άνθρωπος στέκεται αντίκρια στο θάνατο και δε
σκύβει πια το κεφάλι. Και θεμελιώνει κάστρο νέο τον πόλεμο να δώσει.
Γεννιέται η επιστήμη. Τη μαμή που την ξεγέννησε την λέγανε ... Σωκράτη.
500 χρόνια πριν το σήμερα. Η δεύτερη μεγάλη επανάσταση.
Πυρίτιδα, τυπογραφία και αργότερα ατμός, ηλεκτρισμός και ακόμα πιο μετά
ηλεκτρονική… Ο άνθρωπος όλα αυτά. Εκείνος ο μακρινός πίθηκος. Και ακόμη
πιο μακριά η ταπεινή πόα, που τη φέρνουν οι πνοές του ανέμου. Κι ακόμη
βαθύτερα τα κυανοφύκη και τα βακτήρια. Και γυρίζοντας πίσω το μάτι, στα
σκαλοπάτια που αργά αργά ανέβηκε ως εδώ, ούτε χελώνα δεν πάει τόσο αργά,
αναφωνεί με το στόμα του Αντρέ Μπρετόν:
«Είναι ηλίθιος εκείνος που συνεχίζει ν’ αρνιέται να ιδεί ένα άλογο να καλπάζει πάνω σε μια ντομάτα.»
9 χρόνια μόλις πριν. Ο άνθρωπος, που ξέφυγε από τον
πίθηκο φτιάχνοντας εγκέφαλο, που έγινε άνθρωπος αποκτώντας συνείδηση του
εαυτού του, ανεβαίνει ένα ακόμη σκαλί. Ανεβαίνει στον Ταΰγετο. Είναι ο
τελευταίος της παλιάς γενιάς και ο πρώτος της καινούριας. Όχι μόνο
συνειδητά αλλά και αυτοθέλητα, βαδίζει περήφανα προς το θάνατο. Σκοτώνει
την αρχαία ύβρη και γεννά τη νέα ελπίδα. Διαφεντεμένος από την ανάγκη
και τροπαιοφόρος της ελευθερίας του.
Σήμερα…
Σήμερα είσαι εσύ, κι εσύ, κι εσύ κι εγώ… Είμαστε εμείς. Αλλά και δεν
είμαστε. Γιατί σε κάθε κύτταρό μας πάλει μια φωνή που έρχεται από πολύ
μακριά. Γυρνάς πίσω, στο χάος του χτες, κι εκείνη ξανακούγεται από τα
βάθη του μέλλοντος.
Όχι, δεν είναι δικό μας το σήμερα. Το χρωστάμε σε όσους πέρασαν, το
απαιτούν αυτοί που θα έρθουν. Δικιά μας είναι μόνο η στιγμή. Αυτή
διαφεντεύουμε κι αυτή μας ορίζει. Καβάλα τούτη την ακτίνα και θυμήσου:
Έρχεσαι από ένα τεράστιο τίποτε, τραβάς σε ένα ακόμη πιο τρομερό τίποτα.
Άρπαξε τη στιγμή και κάντη δική σου. Αυτή μονάχα σου ανήκει. Μην τη
χαραμίζεις.
"Ζήσε ζωή ατέλειωτη σε μία στιγμή"* (Σολωμός)
«Αν αναρωτηθεί κανείς
τι είναι τώρα που ζει, τι θα 'ναι όταν πεθάνει, και τι ήταν προτού να
γεννηθεί, αν βουλιάξει στον υδράργυρο αυτής της απορίας με τη γνώση ή με
τη μνήμη πως το αύριο έφτασε κιόλας, και πως το χθες το πήρε πια μαζί
του ο ποταμός της Λήθης με τα άσπρα κυπαρίσσια στις όχθες του, αν
ακούσει ν' ανεβαίνει στον ύπνο του από το ουρανοκρέμαστο πηγάδι της
αβύσσου κάποια απόκριση στο ερώτημα, σαν ηχώ αμετάδοτη και προσωπική,
τότε καλώς ερωτά, και καλώς αποκρίνεται. Διαφορετικά να μην ερωτά για το
μηδέν και το είναι. Όπως δεν ερωτούν τα οικόσιτα κυνάρια και τα
μανιτάρια.» (Δ. Λιαντίνης, "Homo Educandus" σελ. 71)
Ένας αρχαίος κρύσταλλος ζιρκονίου που αποκαλύφθηκε στη Δυτική
Αυστραλία μπορεί να αποτελεί απόδειξη ότι η ζωή εμφανίστηκε στον πλανήτη
μας πριν από 4,1 δισεκατομμύρια χρόνια, ή 300 εκατομμύρια χρόνια
νωρίτερα από ό,τι υπολογιζόταν ως τώρα, σύμφωνα με μια ομάδα αμερικανών
ερευνητών.
Επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Στάνφορντ
και της Καλιφόρνιας/Παράρτημα Λος Άντζελες είπαν ότι είχαν συλλέξει
πρόσφατα γύρω στα 10.000 ζιρκόνια από την περιοχή Τζακ Χιλς της
Αυστραλίας που δημιουργήθηκαν αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Μεταξύ
των ήταν και ένα που πιστεύουν ότι περιέχει ένα ίζημα άνθρακα που είναι
είναι 4,1 δισεκατομμυρίων χρονών... συν ή πλην 10 εκατομμύρια χρόνια.
"Η
πλήρης ενθυλάκωσή του σε ακέραιο, μη-διαταραγμένο ζιρκόνιο αποδεικνύει
ότι δεν έχει υποστεί μόλυνση ή μείξη από πιο πρόσφατες γεωλογικές
διαδικασίες [... και] μπορεί να αποτελέσει απόδειξη ότι η ζωή στη Γη
ξεκίνησε πριν από 4,1 δισεκατομμύρια χρόνια," είπαν σε εργασία τους που
εκδόθηκε χθες στα πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών.
Οι επιστήμονες έχουν
χρησιμοποιήσει ενδείξεις απολιθωμάτων για να βεβαιώσουν ότι η ιστορία
της ζωής στη Γη ξεκίνησε πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια, με τη μορφή
μονοκύτταρων οργανισμών. Οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν εμφανιστεί στη
Γη μόνο πριν από περίπου 200.000 χρόνια.
Και τώρα ένα ταξείδι στον χώρο...
«Φαντασθείτε ότι ένας άνθρωπος αρχίζει
ένα ταξίδι στα διάφορα μεγέθη του μικροκόσμου και μικραίνει μέχρις ότου
γίνει ένα άκαρι (=μικροσκοπικό έντομο μη ορατό με γυμνό μάτι). Τότε
κοιτώντας έναν άνθρωπο από κοντά θα διέκρινε ευκρινώς τους πόρους του
δέρματος σαν τρύπες , τις τρίχες σαν κορμούς δέντρων ,τις γραμμές του
χεριού σαν αυλάκια.
Και ερωτώ: ποιά είναι η
πραγματική αντίληψη για το ανθρώπινο σώμα, αυτή που έχει ο άνθρωπος για
τον άνθρωπο ή αυτή που έχει το άκαρι; Η αλήθεια είναι ότι και οι δυο
εικονικές αντιλήψεις είναι σχετικές, η ιδέα που έχει σχηματίσει ένας
άνθρωπος για τον εαυτό του και τους ομοίους του είναι αληθινή μόνο για
τον άνθρωπο και η περί ανθρώπου αντίληψη του ακάρεως μόνο για το άκαρι.
Ο ταξιδιώτης μας συνεχίζει τη
πορεία του προς τα μικρά μεγέθη και φτάνει το μέγεθος του κυττάρου. Τότε
γι αυτόν το ανθρώπινο σώμα θα έχει χάσει εντελώς τη μορφή του. Δεν θα
το διακρίνει σαν βουνό, όπως το έβλεπε το άκαρι, αλλά σαν σύμπλεγμα
κυττάρων γεμάτων κίνηση, χωρίς όμως να γνωρίζει το σχήμα του, χωρίς να
διακρίνει μέλη και όργανα αισθήσεων, χωρίς να ξέρει αν ο άνθρωπος έχει
φωνή ή σκέπτεται, κι ακόμα αν είναι ζώο ή φυτό. Διότι και μερικά φυτά
παρουσιάζουν ιδιομορφίες ζωικών κυττάρων. Σ αυτό του το σταθμό ο
ταξιδιώτης μας θα διέκρινε ακόμα σαφώς ένα κόσμο κυττάρων, τον έμβιο,
και ένα κόσμο ανόργανο, τα μέταλλα, τα πετρώματα κλπ .
Η σμίκρυνση όμως του ταξιδιώτη
συνεχίζεται. Τώρα έχει φτάσει το μέγεθος ενός ιού, με άλλα λόγια το όριο
της ζωής μεταξύ του έμβιου και οργανικού κόσμου. Τότε γι αυτόν το
κύτταρο θα ήταν μια αχανής περιοχή, θα διέκρινε μόνο μερικά από αυτά και
θα είχε γνώση του κυττάρου και της εσωτερικής δομής του. Θα διέκρινε
βασικά τα οργανικά μεγαλομόρια και τον κόσμο τους.
Συνεχίζοντας τη πορεία του ο
ταξιδιώτης μας φτάνει στα απλά μόρια της ύλης. Τότε ο κόσμος γι αυτόν
αποτελείται από μόρια και μόνο από μόρια. Ούτε έμβια όντα υπάρχουν ούτε
ορεινοί όγκοι, ούτε αέρας ούτε τίποτα το αξιοπερίεργο. Μόρια και μόνο
μόρια. Αλλού μεγάλα (έμβια όντα και οργανική ύλη), αλλού πιο μικρά και
πυκνά (ανόργανα, στερεά) αλλού πιο αραιά με γρήγορη κίνηση (υγρά) και
τέλος πολύ αραιά και αεικίνητα (αέρια). Ο κόσμος τού φαίνεται συνεχής.
Ο ταξιδιώτης μας δεν
αποθαρρύνεται , δεν τρομάζει , εξακολουθεί. Φτάνει στις διαστάσεις του
ατόμου, τις ξεπερνά και καταλήγει στο μέγεθος του ηλεκτρονίου. Τι γαλήνη
! Τα πάντα είναι αρμονικά, είναι συνεχή και φυσικά, ο κόσμος
αποτελείται από πρωτόνια και ηλεκτρόνια και μόνο από αυτά. Δεν θα
μπορούσε να φανταστεί τίποτα διαφορετικό. Ούτε λόγος φυσικά για κύτταρα
για έμβια όντα και ανθρώπους. Θα πέρναγε για τρελό όποιον του ανέφερε
κάτι τέτοιο. Μα πως , θα σκεφτόταν, άτομα σαν εμένα, ηλεκτρόνια
συγκεντρωμένα κατά δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων κάνουν ένα ον, τον
άνθρωπο, με δική του σκέψη;
Αυτό θα ήταν αδιανόητο. Και κάτι
ενδιαφέρον. Σ΄ αυτό το μέγεθος ο ταξιδιώτης, διασχίζοντας τον ενδιάμεσο
χώρο, δεν θα τον εύρισκε καθόλου κενό, παρά απλώς σχετικά γεμάτο από
αδελφά σωμάτια (λεπτόνια) ποζιτρόνια, και φωτόνια. Γι αυτόν κενό δεν θα
υπήρχε. Και αυτή είναι η επιστημονική αλήθεια. Κενό δεν υπάρχει.
Ας ακολουθήσουμε τώρα ένα δεύτερο ταξιδιώτη που κάνει αντίστροφη πορεία προς τον μακρόκοσμο.
Μεγαλώνει
έως ότου γίνει σαν ένα όρος. Τότε τι βλέπει; Τους ανθρώπους σαν
μυρμήγκια, τα δέντρα σαν χλόη. Συνεχίζοντας να μεγαλώνει φτάνει το
μέγεθος της γής. Η αντίληψη του για τη γη είναι ότι είναι σφαιρική αλλά
λεία στην επιφάνειά της. Τι γίνανε λοιπόν τα όρη και οι χαράδρες ; Απλώς
εξαφανίσθηκαν μπροστά στο μέγεθός της. Κατέληξαν πόροι του δέρματος της
, ισοπεδώθηκαν. Ο ταξιδιώτης μας βλέπει και άλλους πλανήτες και τον
ήλιο. Τα άλλα ουράνια σώματα είναι ακόμη πολύ μακριά γι αυτόν, για να τα
επισκεφθεί. Γι αυτό προχωράει φτάνει στο μέγεθος του ηλιακού μας
συστήματος, γίνεται ακόμα μεγαλύτερος πολλές φορές μεγαλύτερος. Τότε το
ηλιακό μας σύστημα μοιάζει με το άτομο της φυσικής : πυρήνας-ήλιος,
ηλεκτρόνια-πλανήτες. Το Σύμπαν αποτελείται από ηλιακά συστήματα θα
σκέπτεται, τα άτομα του Σύμπαντος. Επειδή βιάζεται ο ταξιδιώτης
μεγαλώνει απότομα και γίνεται γαλαξίας. Τότε βλέπει το Σύμπαν να
αποτελείται από γαλαξίες, τα μεγαλομόρια του Σύμπαντος (γιατί υπάρχουν
και μικρά μόρια, τα αστρικά συστήματα)
Τέλος ο ταξιδιώτης μας φτάνει
στο τέρμα του ταξιδιού του, και γίνεται Nebula, ένα νεφέλωμα
γαλαξιών, ένα κύτταρο του Σύμπαντος. Μα ναι λέει καγχάζοντας, το Σύμπαν
αποτελείται από Nebulae».
Τελικά, όμως, πρέπει να γνωρίζουμε, ότι όλα αυτά τα τεράστια ταξείδια στον χρόνο και στον χώρο συντίθενται αποκλειστικά και μόνο από τον ανθρώπινο νου, γιατί "νους ο διακοσμών τε και πάντων αίτιος" (Αναξαγόρας)!
Και για να απαντήσουμε στο ερώτημα "τι είμαστε και τι δεν είμαστε" ας αναλογισθούμε την απάντηση που δίνει ο Πίνδαρος (στον 8ο "Πυθιόνικο") στο ερώτημα "τι είναι κάποιος και τι δεν είναι": "Σκιάς όναρ άνθρωπος". Δηλαδή, ο άνθρωπος είναι όνειρο σκιάς... Ούτε όνειρο, ούτε σκιά, αλλά όνειρο σκιάς!