ΕΠΙ ΤΕΛΟΥΣ, ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΑΡΧΙΣΕ ΝΑ ΣΥΖΗΤΕΙΤΑΙ..!

ΠΕΡΙ ΧΡΕΟΥΣ Ο ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ, ΠΕΡΙ ΧΡΕΟΥΣ Ο ΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΩΤΕΡΑ... ΤΟ ΠΙΟ "ΚΑΥΤΟ ΘΕΜΑ" ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ!

Πολλά και ενδιαφέροντα ακούστηκαν, όταν συζητήθηκε πρόσφατα, στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής, το πλαίσιο της συγκρότησης της «Επιτροπής Αλήθειας» για τον λογιστικό και νομικό έλεγχο του δημόσιου χρέους.
Ο συνταγματολόγος, Γιώργος Κασιμάτης ανέφερε μεταξύ άλλων στην ομιλία του, πως η συγκρότηση της Επιτροπής, θα βοηθήσει ιδιαίτερα την Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για το Μνημόνιο. Η συγκρότηση της Επιτροπής Αλήθειας για το δημόσιο χρέος, ενισχύει το διαπραγματευτικό οπλοστάσιο της χώρας και «δίνει το μήνυμα της κόκκινης γραμμής. Η κόκκινη γραμμή είναι να φύγουνε απ' τον πολιτισμό της Ευρώπης οι παραβιάσεις των αρχών νομιμότητας της αστικής δημοκρατίας» σημείωσε ο κ. Κασιμάτης.
«Όταν το 1994 το χρέος ήταν 90 δισ. ευρώ, ο λαός είχε πληρώσει γι' αυτό 575 δισ., δηλαδή 6,3 φορές πάνω από το αρχικό. Όταν μπήκαμε στο Μνημόνιο, το χρέος ήταν 300 δισ. κατά την Eurostat και απ' αυτό, τα 211 δισ. αφορούσαν τόκους. Αυτό και αν είναι επαχθές χρέος, επονείδιστο, ή με όποιο άλλο επίθετο θέλετε να το ονομάσετε!» παρατήρησε ο νομικός Πέτρος Μηλιαράκης. Έχοντας εμπειρία από προσφυγές στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, ο κ. Μηλιαράκης, αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, πρότεινε «να δημιουργηθεί μια διαδικασία προσφυγής στο διοικητικό δικαστήριο του Λουξεμβούργου, προκειμένου να αποφανθεί αν θίγεται από το PSI ο πυρήνας του δικαιώματος των ασφαλιστικών ταμείων ως ΝΠΔΔ, και να κουρεύονται καταθέσεις που αποτελούν εγγύηση και ασφάλεια των ασφαλισμένων».
Από την πλευρά του, ο εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ, Ολιβιέ ντε Σούτερ πρότεινε για το έργο της Επιτροπής, τρεις βασικές κατευθύνσεις διερεύνησης: Το αν οι διαπραγματεύσεις των δύο Μνημονίων έγιναν υπό πίεση και άρα έλλειψη συγκατάθεσης από πλευρά της Ελλάδος, (καθώς η σύναψη σύμβασης υπό οικονομική απειλή και χωρίς συναίνεση και των δύο μερών, απαγορεύεται από τη Σύμβαση της Βιέννης), το κατά πόσον έχει αλλάξει η συγκυρία από το 2010 ή το 2012, ώστε να δικαιολογείται σήμερα η επανεξέταση των τότε συμφωνιών (έλλειψη συναίνεσης σήμερα), καθώς και το αν η εφαρμογή των Μνημονίων έχει οδηγήσει σε παραβίαση του Κοινωνικού Χάρτη της ΕΕ, και τα ευρωπαϊκά όργανα έχουν ξεπεράσει τις αρμοδιότητες που τους χορηγούσε η Συνθήκη της Λισσαβώνας. Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Ντε Σούτερ, προειδοποίησε πως «η ισχύς του εθνικού δικαίου μπορεί να αποτελέσει επιχείρημα για τη μη τήρηση μιας διεθνούς συμφωνίας, μόνον όταν είναι πρόδηλη η παραβίασή της και για θεμελιώδεις κανόνες». Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Αριστείδης Καζάκος επισήμανε πως μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες παραμέτρους για την πιστοποίηση της νομιμότητας ή της παρανομίας του δημοσίου χρέους, είναι και τα στοιχεία που αφορούν τις ξένες κυβερνήσεις. «Δεν είναι για παράδειγμα, καθόλου συμπτωματικό, ότι κάποια στιγμή οι τράπεζες πχ της Γερμανίας πωλούν τα ελληνικά ομόλογα- και δεν είναι καθόλου συμπτωματικό ότι έχουμε μια οιονεί εκχώρηση χρέους από τις (γαλλικές και γερμανικές κυρίως), τράπεζες προς τις κυβερνήσεις» ανέφερε.
Στην πρωινή συνεδρίαση, τοποθετήθηκαν επίσης, ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Σταύρος Τομπάζος, ο οποίος υποστήριξε πως η κρίση χρέους στην Ελλάδα δεν ήταν ενδημική αλλά εισαγόμενη, ο επικεφαλής της Αρχής ενάντια στο ξέπλυμα του μαύρου χρήματος, Γιώργος Παντελής, που διαβεβαίωσε για τη συμπαράσταση της Αρχής στο έργο της Επιτροπής, ο διεθνολόγος Χρήστος Θεοδωρόπουλος, και η καθ. εργατικού δυναμικού και οικονομικής ανάπτυξης στο πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς, Οσλέμ Στοκχάμερ.
«Είναι ειλικρινά συγκινητικό το γεγονός ότι όλοι οι επιστήμονες και όλα τα μέλη της Επιτροπής -και μιλώ ειδικά για τους ορμώμενους από το εξωτερικό- αποδέχθηκαν να συμβάλουν σε αυτή την προσπάθεια χωρίς απολύτως καμία αμοιβή» ανέφερε η πρόεδρος της Βουλής σε σύντομη παρέμβασή της. «Αυτό έχει μια σημασία, γιατί η χώρα αυτή έχει υποφέρει από τη διασπάθιση τεράστιων ποσών σε αμοιβές διαφόρων τύπων συμβούλων, οι οποίοι συνήθως κατέληγαν στην παραίτηση του ελληνικού δημοσίου από διαφόρων τύπων αξιώσεις, όπως στην περίπτωση της Siemens» συμπλήρωσε η κ. Κωνσταντοπούλου.
«Όλα τα μέλη του ΔΝΤ γνώριζαν πως το δάνειο προς την Ελλάδα είχε σκοπό να σώσει τις Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες και όχι την Ελλάδα», δήλωσε ο Βέλγος καθηγητής και Πρόεδρος της Επιτροπής για την Κατάργηση των Χρεών του Τρίτου Κόσμου Ερίκ Τουσέν, ο οποίος μίλησε το Σάββατο κατά την έναρξη των εργασιών της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του Χρέους στη Βουλή, ως ο έχων τον επιστημονικό συντονισμό της διεθνούς ομάδας. Ο Βέλγος καθηγητής ανέφερε πως στόχος της επιτροπής είναι να εξεταστεί ποιο τμήμα του χρέους είναι απεχθές και μη βιώσιμο. Διευκρινίζοντας τους όρους είπε πως αθέμιτο χρέος είναι αυτό το κομμάτι που δημιουργήθηκε χωρίς να λάβει υπόψη το δημόσιο συμφέρον αλλά για να στηρίξει μια προνομιούχα μειονότητα. Παράνομο είναι το χρέος που δημιουργήθηκε κατά παράβαση του Συντάγματος, ενώ απεχθές είναι το χρέος που παραχωρήθηκε με όρους που παραβιάζουν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών. Το μη βιώσιμο χρέος είναι το χρέος που μπορεί να πληρωθεί μόνο με δραματικές συνέπειες για τους πολίτες, όπως η υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, παιδείας, υγειονομικής περίθαλψης και αύξηση της ανεργίας. Ο Ερίκ Τουσέν σημείωσε πως το ελληνικό χρέος πριν το μνημόνιο το 2009 ήταν 113% του ΑΕΠ και με την παρέμβαση του ΔΝΤ και της Ευρώπης έφθασε στο 175% του ΑΕΠ το 2014. Ο λογιστικός έλεγχος θα αναλύσει τη νομιμότητα της διαδικασίας του μνημονίου, τόνισε και πρόσθεσε πως θα ερευνηθούν μεταξύ άλλων και οι όροι των δανείων.

Επίσης δια των πλέον επίσημων χειλέων, αυτών του αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών Δημήτρη Μάρδα επιβεβαιώθηκε  το ύψος που θα διεκδικήσει η κυβέρνηση ως γερμανικές οφειλές προς τη χώρα με τον Υπουργό από τη συνεδρίαση της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του Χρέους να εκτιμά το ύψος της οφειλής στα 287,7 δισεκατομμύρια ευρώ.  «Σύμφωνα με τους δικούς μας υπολογισμούς, το χρέος το οποίο συνδέεται με τις γερμανικές αποζημιώσεις ανέρχεται στα 278,7 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 10,3 δισεκατομμύρια είναι το λεγόμενο «αναγκαστικό δάνειο» και όλα τα υπόλοιπα ποσά έχουν σχέση με αποζημιώσεις που αφορούν ιδιώτες ή υποδομές. Στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων του 1946 το ποσό αυτό είχε οριστεί στα 341,2 δισεκατομμύρια δολάρια εκείνη την εποχή» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μάρδας. Ο κ. Υπουργός απένειμε τα εύσημα στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους τονίζοντας ότι έχει γίνει πολύ καλή δουλειά από την αρμόδια επιτροπή η οποία έχει αντικείμενο τη συλλογή όλων εκείνων των στοιχείων που δικαιολογούν μέρος του χρέους που συνδέεται με τις λεγόμενες «γερμανικές αποζημιώσεις». «Έχουν συγκεντρωθεί όλοι οι φάκελοι και είναι διαθέσιμο όλο το υλικό το οποίο χρειάζεται σε κάθε αρμόδιο φορέα, ο οποίος θα το ζητήσει» κατέληξε ο κ. Μάρδας.

Σχετικά όμως με το χρέος, ας δούμε μερικές έννοιες που δεν πρέπει να μπερδεύουμε: Άλλο "Επαχθές" χρέος και άλλο "Απεχθές". Το χρέος της Ελλάδας είναι βεβαίως «επαχθές» δηλαδή στα ελληνικά «βαρύ, ασήκωτο» ή όπως έχουν παραδεχθεί πλέον όλοι μη βιώσιμο (ο σωστός όρος είναι «μη εξυπηρετήσιμο»). Ένα «επαχθές» χρέος μπορεί να είναι νόμιμο ή μπορεί να είναι παράνομο. Παράνομο μπορεί να είναι χρέος εξαιτίας του τρόπου που δημιουργήθηκε όπως για παράδειγμα το χρέος που έχουν φορτωθεί λαοί (όπως ο ελληνικός) εν αγνοία τους. Είναι το λεγόμενο «απεχθές» χρέος (νομικός όρος, στα αγγλικά “odious debt”): Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το απεχθές χρέος, επίσης γνωστό ως παράνομο χρέος, είναι μία νομική θεωρία σύμφωνα με την οποία το εθνικό χρέος που έχει δημιουργηθεί από ένα καθεστώς για λόγους που δεν εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα, δεν πρέπει να είναι εκτελέσιμο. Σύμφωνα με ορισμό του Ρώσου διεθνολόγου Alexander Shack (1927), που είναι ευρύτερα δεκτός, θεωρεί ως «απεχθές» το χρέος που είναι σε βάρος του λαού μιας χώρας, όταν δεν υπήρξε συναίνεσή του όντας σε γνώση των πιστωτών. Ως «απεχθές» χρέος, θεωρούνται όλα τα δάνεια που παραβιάζουν αρχές του διεθνούς δικαίου (άδικος πλουτισμός, κατάχρηση δικαιώματος, δόλος, τοκογλυφία, βλάβη, υπερβολικό κόστος δανεισμού, χρήση ή απειλής χρήσης βίας κλπ) και όχι μόνο τα δάνεια προς δικτατορικά καθεστώτα, σύμφωνα με τη χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, τη Διεθνή Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα, τη Σύμβαση για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, τη Διακήρυξη για το Δικαίωμα στην Ανάπτυξη, τη Συνθήκη της Βιέννης που διέπει το δίκαιο των διεθνών συμβάσεων κλπ.

Το ελληνικό χρέος επομένως είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του «απεχθές» διότι:

1ον δεν επωφελήθηκε από αυτό ο λαός και επ' αυτού υπάρχει έκθεση της βρετανικής οργάνωσης Jubilee Debt Campaign, όπου αποδεικνύεται ότι το 92% των χρημάτων που δανειστήκαμε από την Τρόικα από το 2010 μέχρι σήμερα έχει επιστραφεί στους πιστωτές και έτσι αυτοί που επωφελήθηκαν είναι μόνο τα κράτη που μας δάνεισαν μέσω των επιτοκίων καθώς και οι ξένες και ελληνικές τράπεζες.

2ον δεν είχε την έγκριση του ελληνικού λαού (οι δυο δανειακές συμβάσεις δεν έχουν περάσει από τη βουλή, μόνο τα μνημόνια δηλ. τα παραρτήματα) και

3ον είναι σε γνώση την πιστωτών οι παραπάνω συνθήκες όπως και η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας όταν αποφάσισαν να μας δανείσουν (επομένως πήραν ρίσκο). Στο αγγλικό δίκαιο ιδιαίτερα το τελευταίο (το 3ο) αναφέρεται και ως «ληστρικό» χρέος» (η έλλειψη ικανότητας του λαού να εξυπηρετήσει ένα χρέος παρόλα αυτά τον δανείζουν).

Δείτε παρακάτω σχετικά...

1.  Το ντοκιμαντέρ (50 λεπτά) των Harald Schumann και Árpád Bondy που εξέπεμψε στις 9/3/15 το 1ο κανάλι της γερμανικής κρατικής τηλεόρασης ARD και ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, για το πώς η Ελλάδα καταστρέφεται με σύστημα προς όφελος της ευρωζώνης και των τραπεζών. (Αν δεν εμφανίζονται οι υπότιτλοι, το πρόβλημα λύνεται με τα «κουμπιά» «ρυθμίσεις» και «υπότιτλοι» κάτω δεξιά).

2. Την τοποθέτηση του Ερίκ Τουσέν.

3. Ένα ενδιαφέρον άρθρο που δημοσιεύθηκε στο "enet.gr".

Παλαιότερα, υπήρχε ο Πρώτος Κόσμος, ο «Βορράς», ο οποίος υποτίθεται ότι αποτελούσε ένα μπλοκ ευημερίας. Ακολουθούσε ο Δεύτερος Κόσμος, στον οποίο ανήκαν οι χώρες του σοβιετικού μπλοκ, και ο Τρίτος Κόσμος, στον οποίο περιλαμβάνονταν οι φτωχές χώρες του «Νότου», οι οποίες, ήδη από τη δεκαετία του 1980, είχαν εξαναγκαστεί να υποκύψουν στις προσταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Ο Δεύτερος Κόσμος κατέρρευσε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Με τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, στον Πρώτο Κόσμο παρατηρήθηκαν σημαντικές αναταράξεις. Συνεπώς, στο εξής, καμία γεωγραφική διαίρεση δεν φαίνεται πλέον εύστοχη. Το μόνο που μπορούμε να διακρίνουμε πλέον είναι δύο κατηγορίες πληθυσμού: από τη μια υπάρχει μια χούφτα ατόμων που επωφελούνται από τον σύγχρονο καπιταλισμό, ενώ από την άλλη υπάρχει η πλειονότητα που τον υφίσταται, κυρίως μέσα από τον μηχανισμό του χρέους.

ΠΡΩΤΟΦΑΝΗ ΠΟΣΟΣΤΑ

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών, οι αδύναμοι κρίκοι της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκονταν στη Λατινική Αμερική, στην Ασία ή στις λεγόμενες «χώρες σε μεταβατικό στάδιο» του πρώην σοβιετικού μπλοκ. Από το 2008, ήταν η σειρά της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αρχίσει να προκαλεί αμφιβολίες. Ενώ το συνολικό εξωτερικό χρέος των χωρών της Λατινικής Αμερικής ανερχόταν κατά μέσον όρο στο 23% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος τους το 2009, το αντίστοιχο ποσοστό για τη Γερμανία ήταν 155%, για την Ισπανία 187%, για την Ελλάδα 191%, για τη Γαλλία 255%, για την Πορτογαλία 245% και για την Ιρλανδία 1.137%. Πρόκειται για πρωτοφανή επίπεδα.

Αντίθετα απ' ό,τι συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες μπορούν να αντλούν άφθονη ρευστότητα από την Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα (Fed), κυρίως μέσα από τη δημιουργία χρήματος, οι χώρες-μέλη της ζώνης του ευρώ δεν διαθέτουν παρόμοιο εργαλείο: το καταστατικό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) της απαγορεύει την άμεση χρηματοδότηση των κρατών. Ετσι, όταν την περίοδο 2007-2009 οι κυβερνήσεις κινητοποιήθηκαν για τη «διάσωση των τραπεζών» (η οποία κόστισε 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ που διατέθηκαν για την παροχή ρευστότητας και διαφόρων ειδών εγγυήσεων), η χρηματοδότηση των κρατών στηριζόταν στους θεσμικούς επενδυτές, κατά κύριο λόγο στις ασφαλιστικές εταιρείες, στα ασφαλιστικά ταμεία και στις... ιδιωτικές τράπεζες.

Επομένως, μία από τις αναπάντεχες συνέπειες της κρίσης υπήρξε το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια της περιόδου 2007-2009, αυτή επέτρεψε στους τραπεζίτες της Δυτικής Ευρώπης (Γερμανούς και Γάλλους κατά κύριο λόγο) να χρησιμοποιούν τα κεφάλαια που τους δάνεισαν η Fed και η ΕΚΤ για να αυξήσουν τις δραστηριότητές τους σε αρκετές χώρες (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία) και για να αποκομίσουν ιδιαίτερα σημαντικά κέρδη. Από τον Ιούνιο του 2007 (ξέσπασμα της κρίσης των subprimes) έως τον Σεπτέμβριο του 2008 (χρεοκοπία της Lehman Brothers), τα δάνεια που χορήγησαν οι ιδιωτικές τράπεζες της Δυτικής Ευρώπης στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 33%, περνώντας από τα 120 δισ. ευρώ στα 160 δισ. ευρώ.

Την άνοιξη του 2010, τη στιγμή που η ζώνη του ευρώ υφίσταται ισχυρές πιέσεις, η ΕΚΤ δανείζει τις ιδιωτικές τράπεζες με το προνομιακό επιτόκιο του 1%. Αντίθετα, για να δανείσουν χώρες όπως η Ελλάδα, οι τράπεζες απαιτούν ένα κατά πολύ υψηλότερο επιτόκιο: 4-5% για τρίμηνα έντοκα γραμμάτια και περίπου 12% για τίτλους δεκαετούς διάρκειας. Και ποια δικαιολογία προβάλλουν για να στηρίξουν παρόμοιες απαιτήσεις; Τον «κίνδυνο της στάσης πληρωμών» που επικρέμαται πάνω από τους τίτλους της χώρας. Η απειλή ήταν τόσο σοβαρή, ώστε, τον Μάιο του 2010, το επιτόκιο των δεκαετών τίτλων ξεπέρασε το 16,5%. Εξάλλου, για να «τροφοδοτήσει με ρευστότητα» την αγορά τίτλων του κρατικού χρέους, η ΕΚΤ εγγυάται στο εξής τις απαιτήσεις που βρίσκονται στα χέρια των ιδιωτικών τραπεζών, αγοράζοντας από αυτές κρατικούς τίτλους του δημοσίου χρέους, ενώ -θεωρητικά- απαγορεύει στον εαυτό της τη δυνατότητα να προβεί στον απευθείας δανεισμό αυτών ακριβώς των κρατών.

Αξίζει πραγματικά τον κόπο να προσπαθούμε με πείσμα να διατηρήσουμε στη ζωή έναν τόσο παράλογο μηχανισμό; Σε τελική ανάλυση, αφού οι τράπεζες απαιτούν υψηλά επίπεδα ανταμοιβής για τα χρήματα που δανείζουν επειδή σε αυτά ενσωματώνουν τον «κίνδυνο της στάσης πληρωμών», δεν θα ήταν λογικό να εξετάσουμε το ενδεχόμενο της παύσης της αποπληρωμής του χρέους ή ακόμα και την καταγγελία του τμήματος του χρέους που θεωρείται επαχθές; Συνήθως, απλά και μόνο η αναφορά αυτής της επιλογής πυροδοτεί περιγραφές για το τεράστιο χάος στο οποίο θα οδηγήσει οπωσδήποτε παρόμοια ενέργεια: Ο Κριστιάν Νουαγέ, διοικητής της Τράπεζας της Γαλλίας, το θεωρεί «σενάριο της φρίκης»(1). Ωστόσο, από την πλευρά των πληθυσμών που υφίστανται την κρίση, μήπως το «σενάριο της φρίκης» συνίσταται στην εφαρμογή των προγραμμάτων λιτότητας που έχουν εξαγγελθεί;

Ο Χένρι Κίσινγκερ -αμερικανός πρώην υπουργός Εξωτερικών και αναλυτής τον οποίο κανένας δεν θα μπορούσε να υποπτευθεί για αυξημένη συμπάθεια και ευαισθησία προς τον Τρίτο Κόσμο- δήλωσε, το 1989, αναφερόμενος στα προγράμματα δομικής αναδιάρθρωσης και λιτότητας που προωθούσε το ΔΝΤ στις λατινοαμερικανικές χώρες: «Καμία δημοκρατική κυβέρνηση δεν μπορεί να ανεχτεί τις απαιτήσεις των διεθνών θεσμών για παρατεταμένη λιτότητα και δημοσιονομικές περικοπές στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών(2)». Πόσω μάλλον που, καθώς τα παλαιότερα δάνεια αποπληρώνονται εν μέρει με τη σύναψη νέων δανείων, το δημόσιο χρέος δεν παύει να αυξάνεται παρά τη συνεχιζόμενη πληρωμή των δόσεων για την εξόφλησή του. Το 2009, οι κυβερνήσεις των αναπτυσσόμενων χωρών είχαν αποπληρώσει ποσά που αντιστοιχούσαν σχεδόν στο εκατονταπλάσιο από εκείνα που όφειλαν το 1970 (για την ακρίβεια, 98 φορές μεγαλύτερα). Παρ' όλα αυτά, το χρέος τους είχε γίνει τριάντα δύο φορές υψηλότερο.

ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΡΕΙΑΣ

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με την άρνησή τους να ενεργοποιήσουν τους μοχλούς που θα επέτρεπαν μια αλλαγή πορείας, αναγκάζουν τους λαούς τους να ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο. Κι όμως, τόσο για τον Βορρά όσο και για τον Νότο, υπάρχει και μιαν άλλη λύση. Πράγματι, κατά τη διάρκεια των δέκα τελευταίων ετών, ορισμένες χώρες κατόρθωσαν να σταματήσουν την εξυπηρέτηση του χρέους τους και να επιτύχουν τη διαγραφή ενός μέρους του. Το 2001, η Αργεντινή, η οποία, χάρη στην παύση της αποπληρωμής του χρέους της επί τριετία επέβαλε στους ιδιώτες δανειστές της μια μείωση που ξεπερνούσε το ήμισυ του χρέους της, το 2005, και, πιο πρόσφατα, ο Ισημερινός. Κι όλα αυτά, χωρίς να επικρατήσει το χάος.

Ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ, επικεφαλής των οικονομολόγων της Παγκόσμιας Τράπεζας την περίοδο 1997-2000, συμπεραίνει ότι «τόσο η θεωρία όσο και η πράξη αφήνουν να διαφανεί ότι είναι πολύ πιθανό να υπερέβαλαν όσοι έκαναν λόγο για πλήρες κλείσιμο της στρόφιγγας του δανεισμού»(3). Στην Αργεντινή, την περίοδο 2003-2010, ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης ήταν της τάξης του 8%. Συνεπώς, η παύση των πληρωμών δεν έχει αναγκαστικά ως αποτέλεσμα τον κατακλυσμό που υπόσχονται οι Κασσάνδρες του χρέους. Μήπως όμως μπορεί επιπλέον να αποδειχθεί και θεμιτή;

Η ΧΑΡΤΑ ΤΟΥ ΟΗΕ

Για να δεσμεύεται από μια δανειακή σύμβαση, ένα κράτος πρέπει να έχει συναινέσει και η βούλησή του να έχει διαμορφωθεί ελεύθερα. Από αυτή τη συναίνεση γεννιέται η υποχρέωση αποπληρωμής του χρέους. Ωστόσο, η αρχή δεν έχει απόλυτο χαρακτήρα, υπόκειται στους κανόνες νομιμότητας που έχει υιοθετήσει το διεθνές δίκαιο. Ετσι, το άρθρο 103 της Χάρτας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών διακηρύσσει τα εξής: «Σε περίπτωση σύγκρουσης των υποχρεώσεων των κρατών-μελών που προκύπτουν από την παρούσα χάρτα και των υποχρεώσεών τους από οποιαδήποτε άλλη διεθνή συμφωνία, τότε υπερισχύουν οι πρώτες». Στις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη Χάρτα περιλαμβάνονται και όσες προβλέπει το άρθρο 155: «Η ανύψωση του βιοτικού επιπέδου, η πλήρης απασχόληση και οι συνθήκες προόδου και ανάπτυξης μέσα σε οικονομική και κοινωνική τάξη».

Ανταποκρίνονται άραγε σε αυτές τις απαιτήσεις τα «σχέδια βοήθειας» που εκπόνησαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ για τις χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες (και τα οποία είχαν ως στόχο να κατορθώσουν οι χώρες να εξοφλήσουν τους δανειστές τους); Το 2009, στη Λετονία επιβλήθηκε μείωση των δημοσίων δαπανών η οποία αντιστοιχούσε στο 15% του ΑΕΠ της, μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20%, μείωση των συντάξεων κατά 10% (η οποία βέβαια κρίθηκε αντισυνταγματική μερικούς μήνες αργότερα) και κλείσιμο πολλών σχολείων και νοσοκομείων. Ωστόσο, ήδη από το 1980, η Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ διακήρυσσε: «Για παράδειγμα, ένα κράτος δεν μπορεί να κλείνει τα σχολεία του, τα πανεπιστήμιά του και τα δικαστήριά του, να καταργεί την αστυνομία του και να παραμελεί τις δημόσιες υπηρεσίες του σε σημείο ώστε να εκθέτει τον πληθυσμό του στην αταξία και στην αναρχία, απλά και μόνο για να εξοικονομήσει τα αναγκαία κονδύλια που θα του επιτρέψουν να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του απέναντι στους ξένους δανειστές του(4)».

Η Σύμβαση της Βιέννης του 1986, η οποία συμπληρώνει τη σύμβαση του 1969 για το δίκαιο των συμβάσεων(5), αναλύει τα διάφορα «ελαττώματα της ελεύθερης βούλησης», τα οποία μπορεί να επισύρουν την ακυρότητα μιας δανειακής σύμβασης: «Ενα κράτος ή ένας διεθνής οργανισμός που αναγκάζεται να υπογράψει μια σύμβαση εξαιτίας της δόλιας συμπεριφοράς ενός άλλου κράτους ή οργανισμού που έχει συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις, μπορεί να επικαλεστεί το γεγονός ότι ο δόλος συνιστά λόγο της ακυρότητας της βούλησής του και της συναίνεσής του να δεσμευτεί από αυτή τη σύμβαση». Δεν θα μπορούσαμε άραγε να χαρακτηρίσουμε ως δόλια και απατηλή τη συμπεριφορά του ΔΝΤ, δεδομένου του αβυσσαλέου χάσματος που χωρίζει την πραγματικότητα από όσα υπόσχεται η ρητορική του; Το άρθρο 1 του καταστατικού του ΔΝΤ θέτει ως στόχο «να διευκολύνει την επέκταση και την αρμονική ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία και στη διατήρηση υψηλών επιπέδων απασχόλησης και πραγματικού εισοδήματος, καθώς επίσης και στην ανάπτυξη των παραγωγικών πόρων όλων των κρατών-μελών. Αυτοί είναι οι κυριότεροι στόχοι της οικονομικής πολιτικής». Ομως τα μέτρα που επιβάλλει ο θεσμός οδηγούν πολύ συχνά σε μια πολύ διαφορετική κατάσταση, στην αύξηση της ανεργίας, στη μείωση των εισοδημάτων, στις ιδιωτικοποιήσεις. Μπορούμε να μιλάμε για ελεύθερη βούληση και συναίνεση ενός κράτους όταν αυτό έχει βρεθεί παγιδευμένο στα διασταυρούμενα πυρά των κερδοσκόπων των χρηματαγορών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΔΝΤ;

ΠΙΘΑΝΗ ΣΤΑΣΗ ΠΛΗΡΩΜΩΝ

Αποδεικνύεται, λοιπόν, ότι υπάρχει ένας μακροσκελής κατάλογος επιχειρημάτων που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την παύση των πληρωμών και να νομιμοποιήσουν την απλούστατη και ξεκάθαρη καταγγελία των χρεών που θεωρούνται επαχθή(6). Εξάλλου, εδώ και μερικούς μήνες, η επιλογή αυτή προβάλλει ως κάτι το προφανές. Ακόμα και στους κύκλους των κερδοσκόπων: Σύμφωνα με τις τράπεζες επενδύσεων Morgan Stanley και JP Morgan, στα τέλη Ιουνίου οι αγορές εκτιμούσαν ότι η πιθανότητα να κηρύξει η Ελλάδα στάση πληρωμών έφτανε το 86% (έναντι 50% τον Απρίλιο).

Το φαινόμενο δεν διέφυγε της προσοχής των ισχυρών διαχειριστών του χρηματοοικονομικού τομέα. Ανησυχώντας για το ενδεχόμενο να τους επιβληθεί μετακύλιση στο μέλλον της ημερομηνίας των πληρωμών ή μείωση της αξίας των τίτλων που κατέχουν (στο πλαίσιο μιας επαναδιαπραγμάτευσης την οποία προωθεί σήμερα το Βερολίνο), οι γαλλικές τράπεζες μείωσαν, το 2010, την έκθεσή τους στο ελληνικό δημόσιο χρέος από τα 19 στα 10 δισ. ευρώ. Και οι γερμανικές τράπεζες προέβησαν σε αντίστοιχη κίνηση, από τον Μάιο του 2010 έως τον Φεβρουάριο του 2011: Από τα 16 δισ. ευρώ, η έκθεσή τους υποχώρησε στα 10 δισ. ευρώ. Ανεπαίσθητα, δημόσιοι θεσμοί όπως το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντικαθιστούν τους τραπεζίτες και τους υπόλοιπους ιδιώτες επενδυτές. Η ΕΚΤ κατέχει τίτλους του ελληνικού χρέους ύψους 66 δισ. ευρώ (δηλαδή το 20%), ενώ το ΔΝΤ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν έως τώρα δανείσει στη χώρα 33,3 δισ. ευρώ. Η ίδια διαδικασία έχει δρομολογηθεί και για τις περιπτώσεις της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. Κι όπως συνοψίζουν οι «New York Times», «αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση αναδιάρθρωσης, εκείνοι που θα πληρώσουν τον λογαριασμό θα είναι οι φορολογούμενοι και όχι οι ιδιώτες επενδυτές(7)».

(1) Αναφέρεται από τους Ingrid Melander και Paul Taylor, «Mises en garde sur un possible reprofilage de la dette grecque», Reuters, 24 Μαΐου 2011.

(2) Αναφέρεται από τον Miguel Angel Espeche Gil, «Ilicituddel anza unilateral de los intereses de la deuda externa», Instituto hispano-luso-americano de derecho international, 15ο συνέδριο, 23-29 Απριλίου 1989, Αγιος Δομίνικος (Δομινικανή Δημοκρατία).

(3) «Sovereign debt: Notes on theoretical frameworks and policy analyses», στο έργο των Barry Herman, Jose Antonio Ocampo και Shari Spiegel (υπό τη διεύθυνσή τους), Overcoming Developing Country Debt Crises, Oxford University Press, 2010.

(4) Επετηρίδα της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ (ACDI), 1980, σελ.148.

(5) Η σύμβαση του1969 τέθηκε σε ισχύ το 1980, ενώ η σύμβαση του 1986 βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο στάδιο της κύρωσης.

(6) Για έναν πλήρη κατάλογο, βλέπε La Dette ou la Vie, κεφάλαια ΧΧ και ΧΧΙ, Aden-CADTM, Βρυξέλλες 2011.

(7) Landon Thomas Jr, «In Greece, some see a new Lehman», «The New York Times», 12 Ιουνίου 2011.

* Αντίστοιχα, εκπρόσωπος της γαλλικής επιτροπής για την Ακύρωση του Χρέους του Τρίτου Κόσμου (CADTM) και πρόεδρος της CADTM Βελγίου. Αυτό το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο «La Dette ou la Vie» ( Aden-CADTM, Βρυξέλλες, 2011), του οποίου υπήρξαν συντονιστές.

                                                             (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=293975)